Trong những ngày hè oi ả, con người đã tìm ra nhiều cách để đối phó với cái nóng mà không cần đến điều hòa. Từ việc ngủ ngoài trời cho đến thiết kế nhà cửa thông minh, những phương pháp này không chỉ giúp họ sống sót qua mùa hè mà còn thể hiện sự sáng tạo và thích nghi với môi trường.
Ngày nay, điều hòa nhiệt độ đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, chỉ cách đây không lâu, nó vẫn là một thứ xa xỉ và con người đã phải tìm ra những giải pháp độc đáo để giữ cho không gian sống của mình luôn mát mẻ.
“Giữ mát là một quá trình tiến hóa chậm rãi, không phải cuộc cách mạng”, một chuyên gia trong lĩnh vực lịch sử cho biết.
Người xưa đã sử dụng đá để làm mát trong những ngày hè oi ả. Ảnh: History
Dưới đây là những phương pháp mà người xưa đã áp dụng để chống lại cái nóng mùa hè.
Mặc trang phục thoáng mát
Ngày nay, chúng ta có thể mặc những bộ đồ thoải mái nhờ vào điều kiện làm việc trong môi trường có điều hòa. Tuy nhiên, trong quá khứ, việc lựa chọn trang phục theo mùa là rất nghiêm ngặt. Vào mùa hè, mọi người thường chuyển từ vải dày sang vải nhẹ như cotton hoặc lanh để cảm thấy thoải mái hơn.
“Phụ nữ thuộc tầng lớp thượng lưu đôi khi chỉ mặc áo lót khi thời tiết quá nóng, thậm chí họ còn chuyển xuống tầng hầm để tránh cái nóng”, một chuyên gia cho biết.
Đi nghỉ hè
Từ thế kỷ 17, nhiều gia đình ở Long Island (Mỹ) đã rời khỏi nhà để sống trong những túp lều nhỏ ven biển mỗi khi hè đến. Họ không chỉ tránh nóng mà còn có cơ hội đánh cá và kiếm sống.
Đến giữa thế kỷ 19, tầng lớp thượng lưu bắt đầu xây dựng biệt thự nghỉ hè ở vùng núi hoặc ven biển. Đến những năm 1920, tầng lớp trung lưu và người lao động cũng tìm đến những cabin nhỏ hoặc nhà nghỉ để tránh cái nóng của thành phố. Sự phát triển của ô tô đã thúc đẩy trào lưu du lịch mùa hè trở nên phổ biến hơn.
Quạt tay
Quạt tay không chỉ là một công cụ làm mát mà còn là biểu tượng của địa vị xã hội, đặc biệt trong thế kỷ 19. Nó không chỉ giúp làm mát mà còn thể hiện phong cách và được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và giao tiếp xã hội.
Cuối thế kỷ 19, quạt giấy in quảng cáo hoặc hình ảnh ứng cử viên chính trị được phát miễn phí và trở nên phổ biến. Dù được làm từ lụa hay giấy, quạt tay vẫn là vật dụng không thể thiếu trong mùa hè.
Nấu ăn ở nơi khác
Trước khi có điện, việc nấu ăn bằng bếp củi hoặc than thường làm cho nhà trở nên nóng bức. Để giảm nhiệt, nhiều gia đình đã xây dựng một căn bếp mùa hè tách biệt. Họ thường nấu ăn vào buổi sáng sớm hoặc sau khi mặt trời lặn để tránh cái nóng giữa trưa.
Ăn và ngủ ngoài trời
Khi không gian trong nhà quá nóng, người xưa thường ra hiên hoặc sân để ăn tối, trò chuyện và thậm chí ngủ. Những ngôi nhà ở thế kỷ 19 thường có hiên rộng, không chỉ để hóng gió mà còn giúp che nắng.
Tổng thống Woodrow Wilson từng chuyển văn phòng ra một chiếc lều ở Vườn Hồng vào mùa hè năm 1914. Người tiền nhiệm William Howard Taft còn ngủ trong một “hiên ngủ” được dựng lên trên mái Nhà Trắng. “Thông thường, hiên ngủ là những hiên nhỏ ở tầng hai bên ngoài phòng ngủ”, chuyên gia giải thích.
Tại các thành phố đông đúc, người dân không có hiên thì thường ra cầu thang thoát hiểm để ngủ, mặc dù nhiều người đã bị phạt vì làm cản trở lối thoát hiểm.
Hiên nhà ngày xưa thường rất rộng để ngủ nghỉ mùa hè. Ảnh: Accuweather
Cửa sổ thông gió
Cửa sổ đôi, với hai khung kính có thể trượt lên xuống độc lập, là một trong những giải pháp mà người xưa áp dụng để giữ cho ngôi nhà mát mẻ. Thiết kế này giúp tạo ra luồng không khí đối lưu, khí nóng thoát ra trên cao và không khí mát từ dưới vào.
Người xưa thường xây nhà theo hướng gió và ánh sáng mặt trời để tận dụng luồng gió tự nhiên, đồng thời tránh gió lạnh. Ở những vùng khí hậu ấm hơn, nhà thường được thiết kế sao cho cửa ra vào và cửa sổ thông nhau.
“Nếu cửa sổ nằm ở phía có nắng hoặc đang mưa, người ta có thể đóng cửa chớp mà vẫn cho không khí lưu thông”, chuyên gia cho biết. “Loại cửa chớp có thể khóa được sẽ cho phép không khí mát ban đêm lọt vào, đồng thời ngăn trộm”.
Cửa sổ double-hung window (trái) là một kiểu thiết kế được áp dụng trong nhiều thế kỷ để tăng cường đối lưu không khí trong nhà. Ảnh: Bestwindowsandcabinets
Thiết kế nhà để tránh nắng và đón gió
Nhiều ngôi nhà có cầu thang trung tâm mở, thậm chí có tháp nhỏ hoặc mái vòm với cửa sổ có thể mở, tạo hiệu ứng ống khói để lưu thông không khí. Trần nhà cao khoảng 3 mét giúp đẩy khí nóng lên cao, giữ cho không gian bên dưới mát mẻ hơn.
Kiến trúc truyền thống ở các vùng khác nhau được thiết kế để phù hợp với khí hậu địa phương. Ví dụ, có những khu làm cửa sổ lớn ba cánh để tối đa hóa thông gió hay làm nhà có sân trong và hiên nhà giúp tạo hiệu ứng ống khói, đẩy không khí nóng ra ngoài.
Sử dụng đá hoặc băng
Từ đầu thế kỷ 19, khi ngành khai thác và phân phối băng tự nhiên phát triển, những khối băng lớn được cắt từ hồ đóng băng đưa đến các thành phố. Tại đây, chúng được bán lẻ cho các gia đình, chủ yếu để giữ thực phẩm.
Ngoài ra, nhiều người cũng tận dụng băng để làm mát không khí trong nhà. Họ đặt băng trước quạt để tăng hiệu ứng làm mát, hoặc đơn giản là đặt trong chậu gần cửa sổ, nhằm tạo luồng khí mát khi gió lùa qua. Một thú vui xa xỉ của người giàu còn là thuê người thổi gió qua những tảng băng trong các bữa tiệc mùa hè, đây có thể coi là tiền thân của hệ thống điều hòa thô sơ.
Quạt điện
Vào năm 1786, một nhà phát minh đã tạo ra một thiết bị gắn vào ghế với bàn đạp chân để quay quạt. Đến một thế kỷ sau, quạt điện đầu tiên ra đời.
Đến năm 1925, chỉ khoảng một nửa số hộ gia đình ở Mỹ có điện, nhưng các loại quạt chạy bằng dây cót, dầu hỏa hoặc khí gas vẫn được sử dụng rộng rãi.
Điều chỉnh thời gian làm việc và sinh hoạt
Không có điều hòa, người xưa buộc phải linh hoạt hơn với thời gian biểu hàng ngày. Nhiều gia đình dậy từ sớm để hoàn thành công việc, sau đó nghỉ trưa dài, rồi làm việc lại khi trời dịu mát. Các sự kiện cộng đồng như hội chợ, buổi hòa nhạc hay thánh lễ cũng thường được tổ chức vào sáng sớm hoặc chiều tối.
Người dân thường tắm hoặc dội nước nhiều lần trong ngày. Ngoài ra, việc bơi lội ở ao hồ, sông suối, hoặc sau này là các bể bơi công cộng, cũng trở thành hoạt động phổ biến.
Ngày nay, khi biến đổi khí hậu khiến các đợt nắng nóng kéo dài và gay gắt hơn, những giải pháp dân gian xưa đang được nhìn nhận lại dưới góc độ bền vững và tiết kiệm năng lượng. Từ kiến trúc, trồng cây, cho đến điều chỉnh lối sống, tất cả đều góp phần giúp con người thích nghi tốt hơn với môi trường mà không nhất thiết phải phụ thuộc hoàn toàn vào điều hòa.
Bảo Nhiên (Theo History)
