Lễ hội nón hoa Hanagasa tại Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nón cói, khiến cho việc duy trì truyền thống văn hóa này trở nên khó khăn. Để giải quyết vấn đề này, một công ty Nhật Bản đã hợp tác với các nghệ nhân tại Bình Lục, Hà Nam, Việt Nam để sản xuất 1.500 chiếc nón hoa cho mùa lễ hội năm nay.
Lễ hội Hanagasa Yamagata là một trong những sự kiện mùa hè nổi bật ở vùng Tohoku, Nhật Bản. Tại đây, những vũ công cầm nón cói trang trí hoa giả và chuông nhỏ, được gọi là nón hanagasa, sẽ diễu hành trên các con phố, tạo nên một không khí lễ hội sôi động và đầy màu sắc.
Vào tháng 8 năm 2024, lễ hội đã thu hút khoảng 700.000 du khách tham gia, với sự góp mặt của khoảng 10.000 vũ công cùng những chiếc xe hoa lộng lẫy. Đáng chú ý, 90% nón hanagasa được sản xuất bởi một công ty đồ lưu niệm tại Yamagata.
Yoshiaki Henmi, 64 tuổi, chủ tịch công ty này, cho biết hàng năm công ty bán khoảng 4.000 nón hanagasa cho các đoàn diễu hành. Tuy nhiên, do thiếu nguyên liệu và thợ thủ công, công ty đã phải từ chối đơn hàng 1.000 nón vào năm ngoái, gây ra lo ngại cho lễ hội.
Các vũ công cầm nón hoa diễu hành tại lễ hội Hanagasa Yamagata năm 2017. Ảnh: AFP
Cói được sử dụng để làm nón ở tỉnh Yamagata chủ yếu được trồng tại các thành phố như Yamagata, Iide và Obanazawa. Tuy nhiên, thời tiết khô hạn và nắng nóng trong năm 2024 đã khiến cho chất lượng cói giảm sút, dẫn đến việc sản xuất nón bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, số lượng nghệ nhân làm nón thủ công tại khu vực này cũng đang giảm dần. Trước đây, khu vực Nakatsugawa có 15 thợ thủ công, nhưng hiện chỉ còn lại 5 nghệ nhân lớn tuổi, từ 70 đến 90 tuổi.
Trong những năm gần đây, sản lượng nón hanagasa từ Nakatsugawa chỉ đạt khoảng 2.000 chiếc mỗi năm, giảm mạnh so với con số 10.000 chiếc vào thời kỳ đỉnh cao. Mặc dù đã có những chương trình đào tạo nhằm khuyến khích thế hệ trẻ tham gia vào nghề, nhưng những nỗ lực này không duy trì được lâu dài.
Do thiếu hụt 1.000 nón, các vũ công trong lễ hội năm ngoái đã phải chia sẻ nón trong suốt sự kiện. Chủ tịch Henmi đã quyết định tìm kiếm nguồn cung mới để bảo tồn lễ hội mùa hè đặc sắc của Yamagata.
Ông đã liên hệ với chi nhánh Yamagata của Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản. Kenji Koga, giám đốc chi nhánh, đã từng làm việc tại văn phòng Hà Nội của tổ chức này và nhanh chóng đề xuất ý tưởng sản xuất nón hoa tại Việt Nam, nơi có những nghệ nhân làm nón lá có hình dáng tương tự như nón hanagasa.
Yoshiaki Henmi, 64 tuổi, chủ tịch Shobido, cầm trên tay nón hanagasa sản xuất từ Việt Nam. Ảnh: Mainichi
Ông Koga đã nhờ sự hỗ trợ từ các mối quan hệ tại Việt Nam, bao gồm cả vợ ông, chị Tran, để thực hiện kế hoạch này nhằm “giải cứu” lễ hội.
Dự án này càng được thúc đẩy nhờ sức ảnh hưởng của bộ phim truyền hình Oshin, được quay tại tỉnh Yamagata vào năm 1980, đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả Việt Nam.
Xóm Giải Tây, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, đã được chọn làm địa điểm sản xuất, với 200 nghệ nhân có khả năng sản xuất 80.000 nón lá mỗi năm. Lãnh đạo xóm Giải Tây đã đồng ý hỗ trợ sản xuất nón hanagasa, và hai bên đã có nhiều cuộc thảo luận trực tuyến để thống nhất kế hoạch.
Cuối năm 2024, ông Koga và ông Henmi đã đến Việt Nam, dành ba ngày tại nhà lãnh đạo Giải Tây để hướng dẫn về phương pháp làm nón hanagasa.
Nghệ nhân Việt Nam đã nhanh chóng tạo ra nguyên mẫu nón hanagasa từ lá cọ và thân tre. Ông Henmi rất ấn tượng với sự khéo léo của các nghệ nhân Việt Nam, mặc dù vật liệu và kỹ thuật đan có sự khác biệt so với Nhật Bản. Ông nhận thấy rằng chỉ cần một vài điều chỉnh là có thể hoàn thiện một chiếc nón chất lượng.
Ông Koga cũng bày tỏ sự hài lòng với kết quả đạt được. “Tôi đã đầu tư tiền túi cho các chuyến đi thảo luận về vấn đề này. Với tư cách là một cư dân Yamagata, đây là một trải nghiệm quý giá”, ông chia sẻ.
Nghệ nhân xóm Giải Tây, Bình Lục, Hà Nam đan nón lá. Ảnh: Asahi
Ông Henmi đã đặt hàng 1.500 nón hanagasa với hai kích cỡ khác nhau vào cuối tháng 1. Lô hàng này đã hoàn thành vào cuối tháng 4 và dự kiến sẽ được chuyển đến Yamagata vào cuối tháng 5. Ông Koga hy vọng rằng sáng kiến này sẽ làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa Việt Nam và Nhật Bản.
Ông Henmi đã có cuộc gặp gỡ với thị trưởng Yamagata, Takahiro Sato, vào tháng 2. “Thật vui khi các bên liên quan cùng nhau tìm ra giải pháp trên quy mô quốc tế. Tôi rất mong được thấy những chiếc nón từ Việt Nam làm phong phú thêm sắc màu cho lễ hội năm nay”, ông Sato chia sẻ.
Những chiếc nón từ Việt Nam có thể giúp lễ hội tránh khỏi tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng trong một thời gian, nhưng vấn đề nguồn cung tại tỉnh vẫn chưa được giải quyết triệt để. Các tỉnh lân cận như Iwate và Miyagi đã đề xuất hỗ trợ sản xuất để khắc phục tình trạng khan hiếm nón hanagasa.
“Chúng tôi sẽ duy trì thỏa thuận với đối tác Việt Nam trong thời gian tới, đồng thời thúc đẩy ngành đan nón thủ công ở Nhật Bản một cách nghiêm túc”, ông Henmi khẳng định.
Đức Trung (Theo Asahi, Mainichi, NHK)
