Cuốn hồi ký mang tên “Nghề báo chuyên nghiệp” của nhà báo Đông Duy Hoàng Kiếm Nam không chỉ đơn thuần là một tác phẩm ghi lại những kỷ niệm trong làng báo trước năm 1975, mà còn là một bức tranh sống động về một thời kỳ đầy biến động của báo chí miền Nam Việt Nam.
Trước năm 1975, nghề báo tại miền Nam đã được đề cập trong nhiều tác phẩm nổi tiếng của các nhà văn như Vũ Bằng, Lý Quý Chung và Hồ Hữu Tường. Cuốn sách mới của Hoàng Kiếm Nam (bút danh Đông Duy) tiếp tục khai thác đề tài này, mang đến cái nhìn sâu sắc và chân thực về nghề báo trong bối cảnh lịch sử đặc biệt.
Hoàng Kiếm Nam, một người Hà Nội di cư vào Nam năm 1954, đã theo học ngành dược nhưng lại chọn con đường làm báo. Ông đã từng cộng tác với nhiều cơ quan truyền thông như Việt Tấn Xã và tuần báo Newswek, hiện đang sinh sống tại Mỹ. Sau nhiều năm cống hiến cho nghề báo, ông đã cho ra mắt cuốn hồi ký này vào tháng 2, như một cách để ghi lại những trải nghiệm quý báu của mình.
Bìa “Nghề báo chuyên nghiệp hay chuyện nghề báo bổ”, sách dày 554 trang. Ảnh: NXB Hội nhà văn
Báo chí miền Nam đã hình thành từ những ngày đầu khi người viết báo chủ yếu là các nhà văn, như Tản Đà, Nguyễn Tuân và Sơn Nam, họ thường viết các tác phẩm văn học và phóng sự mang tính nghệ thuật. Trước năm 1960, các tờ báo chỉ có một hoặc hai biên tập viên, không có phóng viên chuyên nghiệp, và thường phải dựa vào tin tức từ các hãng thông tấn nước ngoài.
Năm 1956, ông Nguyễn Ngọc Linh trở về từ Mỹ và được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc Việt Tấn Xã, nơi ông đã mở các khóa đào tạo đầu tiên cho những người yêu thích nghề báo. Từ đó, làng báo đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, với việc áp dụng công thức “5W” (What, When, Where, Who, Why) của báo chí phương Tây, giúp người viết báo có thể khai thác tin tức một cách hiệu quả hơn.
Trong cuốn “Nghề báo chuyên nghiệp”, tác giả đã khéo léo lồng ghép những thông tin về quá trình tác nghiệp của mình bằng giọng văn châm biếm, tạo nên bức tranh sinh động về xã hội thời kỳ đó. Ông không ngần ngại chỉ trích những hành động lỗ mãng của các tướng lãnh và dân biểu Sài Gòn, cũng như những vấn đề nhức nhối trong nghề báo như việc nhận “phong bao” từ các tỉnh trưởng.
Nhiều chi tiết thú vị trong cuốn sách sẽ là nguồn tư liệu quý giá cho những ai nghiên cứu về báo chí miền Nam, như cụm từ “tưởng cũng cần nhắc lại” mà các báo thường sử dụng để bổ sung thông tin cho bản tin. Tác giả cũng chia sẻ những giai thoại độc đáo về các nhà văn như Sơn Nam, người thường phơi bản thảo ra ngoài sân và không tiếp khách, hay những loạt phóng sự dài kỳ của các báo Sài Gòn về những đề tài giật gân mà không bị xử phạt.
Tác giả đánh giá rằng báo chí Sài Gòn trong giai đoạn 1965-1970 rất sôi động và cạnh tranh, với khoảng 50 tờ báo hoạt động. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng con số 500 ký giả mà nhiều người nhắc đến không chính xác, vì có nhiều người chưa bao giờ viết một bài báo thực sự. Ông dẫn lời nhà báo Vũ Bằng để chỉ trích những đồng nghiệp không coi trọng độc giả.
Tác giả Đông Duy Hoàng Kiếm Nam. Ảnh: Nhà xuất bản cung cấp
Không chỉ chỉ trích những sai sót trong nghề báo, tác giả còn chia sẻ những trải nghiệm cá nhân về sự cạnh tranh không lành mạnh, những lần nhận tiền, và những tai nạn nghề nghiệp mà ông đã gặp phải trong suốt quá trình làm báo.
Nhà văn, nhà báo Yên Ba đã nhận xét về cuốn hồi ký này: “Với cái nhìn sắc bén, Đông Duy không chỉ viết mà còn như dùng một con dao mổ để khám phá những khía cạnh chưa được biết đến của đời sống báo chí. Cuốn hồi ký này là một tài liệu quý giá cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử báo chí Việt Nam, đặc biệt là từ cuốn “Bốn mươi năm nói láo” của Vũ Bằng.”
Tiên Long
