Giáo hoàng Francis, một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn trong thế giới hiện đại, đã luôn thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với nghệ thuật đương đại. Ông xem nghệ thuật như một “thành phố trú ẩn”, nơi mà mọi người đều có thể tìm thấy sự an toàn và không ai bị bỏ lại phía sau.
Vào sáng ngày 21/4, giáo hoàng Francis đã qua đời tại Nhà thánh Marta, Vatican, ở tuổi 88. Trong suốt cuộc đời của mình, ông đã cống hiến cho sự nghiệp phục vụ Chúa và nhân loại, luôn lên tiếng bảo vệ quyền lợi của những người yếu thế và chống lại sự bất bình đẳng trong xã hội. Ông không chỉ là một nhà lãnh đạo tôn giáo mà còn là một người yêu nghệ thuật, thường xuyên công nhận và khuyến khích những nỗ lực sáng tạo của các nghệ sĩ đương đại.
Trong suốt 12 năm lãnh đạo Giáo hội, giáo hoàng Francis đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Ông được bầu làm giáo hoàng vào năm 2013, sau khi người tiền nhiệm thoái vị. Sự xuất hiện của ông đã mở ra một kỷ nguyên mới cho Tòa thánh trong việc kết nối với nghệ thuật và văn hóa.
Giáo hoàng Francis nhận tranh trong một buổi lễ tại nhà thờ Sant’Egidio ở Rome vào năm 2014. Ảnh: AFP
Trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ, giáo hoàng Francis đã cho phép Vatican tham gia Venice Biennale, một trong những triển lãm nghệ thuật quốc tế lâu đời nhất thế giới. Đây là một bước tiến quan trọng, cho thấy Giáo hội đang trở lại với truyền thống bảo trợ nghệ thuật của mình, đồng thời mở ra cơ hội cho các nghệ sĩ và trí thức hợp tác.
Vào năm 2024, ông trở thành giáo hoàng đầu tiên tham dự Venice Biennale, chọn nhà tù nữ trên đảo Giudecca làm địa điểm cho gian hàng triển lãm. Tại đây, Tòa thánh đã trưng bày các tác phẩm của nghệ sĩ Corita Kent và nhiều tên tuổi khác, nhằm tôn vinh sự đóng góp của phụ nữ trong lĩnh vực nghệ thuật.
Trong chuyến thăm này, giáo hoàng Francis đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nghệ thuật, khẳng định rằng “thế giới cần nghệ sĩ”. Ông cho rằng nghệ thuật không chỉ là một hình thức sáng tạo mà còn là một phương tiện kết nối con người, giúp xóa bỏ bạo lực và phân biệt đối xử.
Ông cũng nhấn mạnh rằng nghệ thuật dạy con người cách nhìn nhận thế giới một cách sâu sắc hơn, không chỉ đơn thuần là vật chất hay thương mại. Nghệ sĩ, theo ông, là những người có khả năng vượt ra ngoài những ranh giới thông thường, và cần phải phân định rõ ràng giữa nghệ thuật và thị trường.
Giáo hoàng Francis phát biểu tại triển lãm quốc tế Venice Biennale năm 2024. Ảnh: Courtesy Città di Venezia
Không chỉ dừng lại ở việc bảo trợ nghệ thuật, giáo hoàng Francis còn giám sát bảo tàng Vatican và đã thực hiện nhiều cải cách đáng chú ý. Ông đã bổ nhiệm nhà sử học mỹ thuật Barbara Jatta làm giám đốc nữ đầu tiên của bảo tàng vào năm 2016. Năm 2021, ông đã mở cửa phòng trưng bày nghệ thuật đương đại tại Thư viện Vatican, đánh dấu một bước tiến lớn trong việc hiện đại hóa các hoạt động của bảo tàng.
Trong dịp kỷ niệm 50 năm thành lập bộ sưu tập nghệ thuật của Vatican vào năm 2023, giáo hoàng đã tiếp đón hơn 200 nghệ sĩ tại nhà nguyện Sistine. Tại sự kiện này, ông đã khuyến khích các nghệ sĩ đối diện với những thực tế khó khăn và phê phán những giá trị giả tạo trong xã hội hiện đại.
Giáo hoàng Francis gặp gỡ hơn 200 nghệ sĩ tại Lễ kỷ niệm 50 năm ra đời Bộ sưu tập nghệ thuật hiện đại và đương đại của Bảo tàng Vatican, tại nhà nguyện Sistine năm 2023. Ảnh: Courtesy Vatican Media
Tình yêu nghệ thuật của ông không chỉ thể hiện qua các bài phát biểu mà còn qua các tác phẩm viết. Năm 2015, ông đã hợp tác với nhà báo Tiziano Lupi để xuất bản cuốn sách “Tư tưởng của tôi về nghệ thuật”, trong đó ông bày tỏ mong muốn rằng nhà thờ nên sử dụng nghệ thuật đương đại như một công cụ truyền giáo.
Giáo hoàng nhấn mạnh rằng bảo tàng Vatican cần phải mở cửa chào đón mọi người, trở thành nơi giao lưu văn hóa và tôn giáo, chứ không chỉ là nơi lưu giữ các hiện vật cũ kỹ. Ông mong muốn rằng nghệ thuật phải sống động và có ý nghĩa, phản ánh câu chuyện của nhân loại, đặc biệt là những người kém may mắn.
Phim tài liệu “My Idea of Art” của Giáo hoàng Francis
Trailer phim tài liệu “My Idea of Art” (2017) đã đưa khán giả tham quan bảo tàng Vatican và bàn luận về vai trò của nghệ thuật trong xã hội. Video: YouTube/ Musei Vaticani
Giáo hoàng Francis, tên thật là Jorge Mario Bergoglio, sinh ngày 17/12/1936 tại Buenos Aires, Argentina. Ông là con trai của những người nhập cư Italy và được bầu làm giáo hoàng vào ngày 13/3/2013, trở thành giáo hoàng thứ 266 và là giáo hoàng người Mỹ Latin đầu tiên trong lịch sử.
Ông đã qua đời một ngày sau khi xuất hiện trên chuyên xa Popemobile tại Quảng trường Thánh Peter, trong khi hàng triệu tín đồ tập trung để tham dự Thánh lễ Phục sinh. Trước đó, ông đã trải qua nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm viêm phổi, và đã phải điều trị tại bệnh viện trong một thời gian dài.
Linh cữu của giáo hoàng đã được rước từ Nhà Thánh Marta đến Vương cung thánh đường Thánh Peter để công chúng đến viếng trong ba ngày. Lễ tang của ông sẽ diễn ra vào ngày 26/4, và ông sẽ là giáo hoàng đầu tiên được chôn cất bên ngoài Vatican trong hơn một thế kỷ qua.
