Đổi mới sáng tạo không chỉ là một khái niệm mà còn là một động lực mạnh mẽ giúp các quốc gia vượt qua những thách thức kinh tế. Đặc biệt, Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái thuận lợi để khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới trong mọi lĩnh vực, như một cách để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.
Tại sự kiện kỷ niệm Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu 2025 diễn ra vào ngày 21/4 tại Hà Nội, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ đã nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy sáng tạo trong mọi ngành nghề. Ông cho rằng đây không chỉ là ngày của các nhà khoa học hay doanh nhân công nghệ, mà còn là dịp để tôn vinh những người sáng tạo trong mọi lĩnh vực.
“Sáng tạo có thể đến từ bất kỳ ai, từ người nông dân cải tiến công cụ sản xuất đến học sinh phát minh ra sản phẩm học tập”, ông nhấn mạnh. Điều này cho thấy rằng tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới” cần được khuyến khích trong toàn xã hội, từ đó kết nối sáng tạo với phát triển bền vững.
Bộ trưởng đã giải thích rõ ràng về hai khái niệm “đổi mới” và “sáng tạo”. Ông cho rằng sáng tạo là khả năng phát sinh những ý tưởng mới, độc đáo và có tính tưởng tượng cao, có thể xuất hiện trong bất kỳ lĩnh vực nào, từ nghệ thuật đến khoa học. “Sáng tạo không cần phải có phòng thí nghiệm, mà có thể chỉ cần ở trong đầu hoặc trên giấy”, ông nói.
Ngược lại, đổi mới là quá trình biến những ý tưởng đó thành sản phẩm hoặc giải pháp thực tiễn. Điều này đòi hỏi sự thử nghiệm và triển khai để tạo ra tác động tích cực đến thị trường và xã hội.
Ông nhấn mạnh rằng cả sáng tạo và đổi mới đều cần được tôn vinh, không chỉ dành riêng cho những người phát minh mà còn cho những người hiện thực hóa những ý tưởng đó thành những thay đổi cụ thể trong cuộc sống.
Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, Bộ trưởng cho rằng cần phải xây dựng một văn hóa đổi mới, thay vì chỉ tập trung vào việc đầu tư cho các phòng thí nghiệm. Ông đã dẫn chứng từ kinh nghiệm của Phần Lan, nơi mà những cải tiến nhỏ từ hàng triệu người dân có giá trị hơn nhiều so với những phát minh từ một số ít nhà khoa học.
“Nếu mỗi người dân Việt Nam đều có thể đóng góp ý tưởng, thì giá trị của những cải tiến nhỏ sẽ không kém gì so với những phát minh lớn”, ông nói. Do đó, cần tạo ra một môi trường mà mọi người đều có thể tham gia vào quá trình đổi mới sáng tạo.
Bộ trưởng cũng nhấn mạnh rằng đổi mới sáng tạo là chìa khóa giúp các nước đang phát triển như Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Nó không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh chóng.
Đổi mới sáng tạo – ưu tiên hàng đầu của Việt Nam
Trước sự tham gia của hàng nghìn sinh viên và đại diện các cơ quan trong và ngoài nước, Bộ trưởng đã khẳng định rằng đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách cho khoa học và công nghệ còn hạn chế. Đổi mới sáng tạo cần được coi là một trong những trụ cột chính trong chiến lược phát triển quốc gia.
Ông cho rằng đổi mới sáng tạo không chỉ giúp nâng cao giá trị thực tiễn của khoa học công nghệ mà còn tạo ra năng lực cạnh tranh cho quốc gia, góp phần vào tăng trưởng kinh tế. Để thực hiện điều này, cần phải chuyển đổi số toàn diện, vì môi trường số là nơi lý tưởng cho các ý tưởng được hiện thực hóa.
“Chúng ta có thể chưa làm chủ công nghệ lõi, nhưng việc ứng dụng sáng tạo công nghệ vào giải quyết các vấn đề thực tiễn của Việt Nam là hoàn toàn khả thi”, ông nhấn mạnh. “Giai đoạn này, chúng ta cần ưu tiên cho đổi mới sáng tạo để phát triển đất nước một cách nhanh chóng”.
Tại sự kiện, đại diện của Liên Hợp Quốc cũng đã ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong việc phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Bà đã chỉ ra rằng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong việc phát triển kinh tế số, nhưng vẫn cần cải thiện một số vấn đề như tỷ lệ sử dụng Internet ở nông thôn và sự chênh lệch giới tính trong lĩnh vực STEM.
Bà nhấn mạnh rằng Việt Nam cần đảm bảo rằng đổi mới sáng tạo là bao trùm và không mang tính chọn lọc, để mọi người đều có cơ hội tham gia.
Cuối cùng, Bộ trưởng đã đề xuất ngày 21/4 không chỉ là Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu mà còn là Ngày Văn hóa đổi mới sáng tạo của Việt Nam, nhằm khơi dậy tinh thần đổi mới trong toàn dân, mở rộng đổi mới sáng tạo ra ngoài phòng thí nghiệm đến mọi lĩnh vực trong xã hội.
Lưu Quý
