Trong bối cảnh căng thẳng giữa hai quốc gia, Mexico đã quyết định chuyển hàng tỷ mét khối nước qua hệ thống đập và hồ chứa tới Mỹ, đặc biệt là sông Rio Grande, sau khi Tổng thống Trump đưa ra lời đe dọa về việc áp thuế.
Bộ Ngoại giao Mexico thông báo vào ngày 28/4 rằng nước này sẽ ngay lập tức thực hiện việc chuyển nước từ sông Rio Grande, đồng thời lên kế hoạch cho các đợt chuyển nước tiếp theo trong mùa mưa sắp tới. Đây là một bước đi quan trọng nhằm duy trì mối quan hệ hợp tác giữa hai nước.
Cam kết này được thực hiện theo Hiệp ước Nước năm 1944, một thỏa thuận quan trọng mang lại lợi ích cho sự phát triển của khu vực biên giới phía bắc. Bộ Ngoại giao Mexico nhấn mạnh rằng việc thực hiện các nghĩa vụ theo hiệp ước này là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững cho cả hai bên.
Bộ Ngoại giao Mỹ đã hoan nghênh quyết định này, cho rằng động thái của Mexico sẽ giúp nông dân và các thành phố ở Thung lũng Rio Grande, Texas có được nguồn nước cần thiết, đồng thời giảm thiểu tình trạng thiếu hụt nước trong khu vực.
Đặc biệt, Bộ Ngoại giao Mỹ đã gửi lời cảm ơn tới Tổng thống Mexico vì đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết vấn đề này. Hai bên cam kết sẽ xây dựng một kế hoạch dài hạn nhằm đáp ứng bền vững các yêu cầu theo hiệp ước, đồng thời giải quyết các khoản nợ nước còn tồn đọng.
Sông Rio Grande, con sông ngăn cách giữa Mỹ và Mexico, đã trở thành tâm điểm của cuộc tranh cãi về nguồn nước. Động thái này của Mexico diễn ra sau khi Tổng thống Trump cảnh báo sẽ áp thuế nếu nước này không thực hiện cam kết chuyển nước, đồng thời cáo buộc Mexico “ăn cắp” nước của nông dân Texas. Ông cũng nhấn mạnh rằng Mexico đang vi phạm hiệp ước liên quan đến việc chia sẻ nguồn nước từ sông Colorado.
“Mexico nợ Texas 1,55 tỷ mét khối nước theo Hiệp ước Nước năm 1944. Họ đang vi phạm nghĩa vụ theo hiệp ước. Nếu không thực hiện, Mexico sẽ phải đối mặt với các hậu quả, bao gồm thuế và lệnh trừng phạt,” ông Trump đã đăng trên mạng xã hội.
Hiệp ước quy định rằng Mexico phải chuyển 2,1 tỷ mét khối nước từ Rio Grande đến Mỹ trong vòng 5 năm. Tuy nhiên, theo dữ liệu từ Ủy ban Biên giới và Nước Quốc tế, Mexico mới chỉ chuyển được chưa đến 30% lượng nước theo yêu cầu.
Các quan chức Mexico cho biết rằng hạn hán lịch sử do biến đổi khí hậu đã gây khó khăn cho việc thực hiện cam kết chuyển nước. Hiệp ước cũng cho phép gia hạn nợ nước sang chu kỳ 5 năm tiếp theo trong trường hợp xảy ra hạn hán.
Hiệp ước này cũng yêu cầu Mỹ cung cấp khoảng 1,8 tỷ mét khối nước mỗi năm cho Mexico từ sông Colorado. Mặc dù Mỹ đã thực hiện nghĩa vụ này, nhưng lượng nước cung cấp gần đây đã giảm do tình trạng hạn hán nghiêm trọng.
Mexico cũng đang phải đối mặt với những thách thức trong việc chuyển nước đến Mỹ do cơ sở hạ tầng kém và nhu cầu nước ngày càng tăng trong nước. Trong khi đó, các chính trị gia Mỹ cho rằng việc phát triển ngành chăn nuôi và trồng cây hồ đào ở Mexico đã làm cạn kiệt nguồn nước, gây thiệt hại cho nông dân Texas.
Để giải quyết vấn đề này, Mexico đang nỗ lực tăng cường lượng nước gửi đến Mỹ, lo ngại rằng chính quyền Trump có thể đưa vấn đề này vào các cuộc đàm phán thương mại. Tuy nhiên, nỗ lực này có thể dẫn đến căng thẳng với các bang miền bắc Mexico, nơi đang bảo vệ nguồn cung cấp nước của họ.
Vào năm 2020, đã xảy ra xung đột giữa Vệ binh Quốc gia Mexico và nông dân tại đập Boquilla ở bang Chihuahua liên quan đến việc cung cấp nước cho Texas, dẫn đến một cái chết đáng tiếc của một người biểu tình.
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)
