Trong một buổi sáng mưa nhẹ, ông Shi Shanzhang, 76 tuổi, vẫn kiên trì ra ngoài để tiếp tục công việc xây dựng ngôi nhà ba tầng rộng lớn 1.200 m2 bằng gỗ. Hình ảnh của ông không chỉ là một người thợ mộc, mà còn là biểu tượng của sự kiên trì và tình yêu với nghề truyền thống.
Hành trình của ông bắt đầu từ năm 1974, khi một trận hỏa hoạn tàn khốc đã thiêu rụi hơn 300 ngôi nhà gỗ trong làng cổ Gaobei, nơi sinh sống của người Đồng ở huyện Tam Giang, thành phố Liễu Châu, tỉnh Quảng Tây. Sau thảm họa đó, ông là người duy nhất trong làng còn giữ được kỹ thuật dựng nhà truyền thống, điều này khiến cho quá trình tái thiết trở nên chậm chạp.
Vào thời điểm đó, ông Shi chỉ mới là một thanh niên chưa hoàn thành lớp 1, nhưng đã có niềm đam mê với nghề mộc. Ông thường dành thời gian ban ngày để quan sát các công trình xây dựng và ban đêm thì tưởng tượng ra các thiết kế trong đầu. Không có sách vở hay thầy dạy, ông đã tự học và phát triển kỹ năng của mình dựa trên trí nhớ và sự sáng tạo.
Vào năm 1988, khi cảm thấy tay nghề đã vững vàng, ông quyết định xây dựng ngôi nhà đầu tiên cho gia đình mình. Đó là một ngôi nhà kiểu tháp đôi bằng gỗ, rộng khoảng 200 m2, và tất cả các công đoạn từ chặt gỗ đến hoàn thiện nội thất đều do một tay ông thực hiện. Ngôi nhà này nhanh chóng trở thành điểm nhấn trong làng và từ đó, ông trở thành một trong những thợ mộc được săn đón nhất.
Khác với các công trình hiện đại, nhà gỗ của người Đồng không sử dụng đinh hay keo dán. Thay vào đó, ông áp dụng kỹ thuật ghép mộng – chốt, trong đó các thanh gỗ được đục lỗ và ghép nối với nhau một cách khéo léo. Ông không cần bản vẽ, chỉ cần nghe gia chủ mô tả về ngôi nhà, ông có thể hình dung ra mô hình 3D trong đầu và đánh dấu các vị trí cần thiết trên gỗ.
Trong suốt 50 năm qua, ông đã xây dựng hơn 200 ngôi nhà gỗ trong khu vực, trong đó 2/3 số ngôi nhà ở làng Gaobei là do ông thực hiện. Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều gia đình trong làng đã chuyển sang xây nhà gạch hiện đại vì tính tiện lợi và tiết kiệm chi phí.
Đến năm 2023, gia đình ông Shi quyết định xây dựng một ngôi nhà mới. Sau khi bàn bạc, họ vẫn chọn làm nhà gỗ vì cảm giác thoáng mát và ấm cúng mà nó mang lại. Ngôi nhà mới có diện tích 400 m2 và cao ba tầng, đây cũng là công trình lớn nhất trong sự nghiệp của ông.
Trong quá trình xây dựng, một số học trò đã hỗ trợ ông trong việc dựng khung chính trong hơn 40 ngày. Phần còn lại, từ cầu thang đến cửa sổ, ông tự tay thực hiện. Ông chia sẻ rằng, mặc dù không còn nhiều thời gian rảnh, nhưng ông muốn để lại một di sản cho thế hệ sau.
Công trình hiện đã hoàn thành khoảng 70% và dự kiến sẽ hoàn thiện trong năm nay. Năm ngoái, con trai ông đã bắt đầu quay video về quá trình dựng nhà của cha mình và đăng tải lên mạng xã hội. Không ngờ, ông đã trở thành một hiện tượng mạng, thu hút hàng trăm nghìn lượt yêu thích và được nhiều người gọi vui là “Lỗ Ban tái thế”.
Danh tiếng của ông đã lan rộng, thu hút sự chú ý của nhiều phóng viên và học giả đến thăm làng Gaobei để tận mắt chứng kiến một người thợ mộc truyền thống còn sót lại. Ông đã được mời đến nhiều thành phố lớn như Quảng Châu, Thanh Viễn và Thanh Đảo để thực hiện các công trình.
Những năm gần đây, ông Shi cũng dành thời gian giảng dạy cho học sinh về nghề dựng nhà gỗ. Ông tin rằng, cách tốt nhất để truyền nghề không phải là lý thuyết mà là thực hành, thông qua việc dựng thêm một ngôi nhà cho đến khi không còn sức lực nữa.
Ông tâm sự: “Khi tôi không còn khả năng dựng nhà nữa, ít nhất trong làng vẫn còn những ngôi nhà tôi đã làm. Đó là cách tôi ở lại với quê hương”.
