Trong một khoảng thời gian ngắn, châu Âu đã có những hy vọng lớn lao về việc đạt được sự đồng thuận với Mỹ trong việc đối phó với Nga liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine. Tuy nhiên, sự xuất hiện của ông Trump đã khiến những kỳ vọng này nhanh chóng tan biến.
Vào ngày 10/5, các nhà lãnh đạo từ Pháp, Đức, Anh và Ba Lan đã có cuộc gặp gỡ tại Kiev với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Mục tiêu của cuộc hội đàm này là thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Ukraine và gây áp lực lên Nga để chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn vô điều kiện trong vòng 30 ngày.
Trong cuộc điện đàm kéo dài khoảng 20 phút với Tổng thống Mỹ Donald Trump, các nhà lãnh đạo châu Âu đã cảm nhận được sự ủng hộ từ phía Mỹ. Họ đã tổ chức một cuộc họp báo sau đó, công bố quyết định ủng hộ lệnh ngừng bắn bắt đầu từ ngày 12/5, với sự đồng tình từ ông Trump.
Họ cũng cảnh báo rằng nếu Nga không chấp nhận đề xuất này, phương Tây sẽ gia tăng các biện pháp trừng phạt và tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Tuy nhiên, chỉ sau đó không lâu, ông Trump đã có những phát biểu khiến châu Âu phải suy nghĩ lại.
Ông Trump đã xác nhận thông tin về lệnh ngừng bắn và đe dọa sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt nếu Nga không tuân thủ. Đặc phái viên của ông về Ukraine, Keith Kellogg, cũng đã yêu cầu Nga phải tuân thủ yêu cầu ngừng bắn. Đây được xem là một nỗ lực ngoại giao phối hợp giữa châu Âu và Mỹ nhằm tạo ra một mặt trận thống nhất để gây áp lực lên Nga.
Tuy nhiên, ngay trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, Nga đã bác bỏ đề xuất này. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, đã chỉ trích cách diễn đạt của châu Âu và cho rằng việc sử dụng ngôn từ kiểu tối hậu thư là không thể chấp nhận.
Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng đã đưa ra một giải pháp thay thế, đó là tổ chức đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine tại Istanbul vào ngày 15/5. Điều này đã thu hút sự chú ý của ông Trump, khiến ông nhanh chóng thay đổi lập trường.
Sự đồng thuận giữa châu Âu và Mỹ dường như đã bị phá vỡ. Ông Trump đã phản hồi lại đề nghị của Putin, nhưng lần này, áp lực lại đổ lên Ukraine. Ông Trump đã kêu gọi Ukraine nên đồng ý ngay lập tức với đề nghị đàm phán tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Bài đăng của ông Trump đã khiến Ukraine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận lời đề nghị đàm phán, vì lo ngại rằng việc từ chối sẽ làm phật lòng Nhà Trắng. Tổng thống Zelensky sau đó đã tuyên bố rằng Ukraine sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Nga.
Nhà phân tích Nick Paton Walsh cho rằng việc đề nghị gặp trực tiếp với Putin là một quyết định mạo hiểm của Zelensky, bởi trước đó ông đã ký lệnh cấm đàm phán với Nga. Tuy nhiên, Zelensky vẫn cố gắng bám sát các yêu cầu từ ông Trump, vì lo ngại rằng nếu không làm vậy, Washington có thể ngừng hỗ trợ cho Ukraine.
Có ý kiến cho rằng có thể có những thỏa thuận ngầm giữa Moskva và Washington nhằm hướng tới hòa bình. Một số người khác lại cho rằng Putin đưa ra đề nghị đối thoại để duy trì mối quan hệ tốt với Mỹ và tránh áp lực từ châu Âu.
Các nhà ngoại giao châu Âu cho biết bài đăng của ông Trump đã làm thất bại kế hoạch của họ trong việc thuyết phục Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga. Anh đã hoãn kế hoạch trừng phạt đối với các tàu chở dầu giúp Nga né tránh các hạn chế về năng lượng.
Dù Liên minh châu Âu dự kiến sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp trừng phạt khác vào cuối tháng này, nhưng nhiều người cho rằng họ đã mất đi yếu tố quyết định để thay đổi tình hình.
Hiện tại, các lãnh đạo châu Âu đang chờ xem liệu ông Putin có tham gia cuộc đàm phán tại Istanbul hay không. Nếu ông tham gia, điều này có thể cho thấy rằng Điện Kremlin đang chịu áp lực từ Nhà Trắng.
Người phát ngôn Điện Kremlin đã không trả lời trực tiếp về khả năng đàm phán với Zelensky, mà chỉ nhấn mạnh rằng Nga đang tìm kiếm giải pháp hòa bình lâu dài.
Ông Trump cũng đã gợi ý rằng ông có thể tham gia cuộc gặp tại Istanbul, cho thấy sự quan tâm của Mỹ đối với tình hình này. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ liệu cuộc đối thoại có diễn ra hay không, vì ông Putin vẫn chưa xác nhận tham dự.
Những diễn biến gần đây cho thấy ông Trump có thể không đồng tình với quan điểm của nhiều lãnh đạo châu Âu về việc Nga đang tìm cách câu giờ. Ông đã chọn duy trì mối quan hệ tốt hơn với Nga thay vì đứng về phía các đồng minh châu Âu.
Thùy Lâm (Theo CNN, The Guardian, AFP)
