Trên hành tinh của chúng ta, có những ranh giới tự nhiên không thể nhìn thấy bằng mắt thường nhưng lại có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của các loài động vật. Một trong số đó chính là đường ranh giới Wallace, một đường vô hình chạy qua Indonesia, đã tạo ra sự phân chia rõ rệt giữa động vật ở châu Á và Australia.
Đường ranh giới Wallace, được đặt theo tên của nhà tự nhiên học Alfred Russel Wallace, đã được phát hiện vào giữa thế kỷ 19. Ông là người đầu tiên nhận ra sự khác biệt rõ rệt trong đời sống động vật giữa hai khu vực này. Wallace đã chỉ ra rằng eo biển Lombok, chỉ rộng 24 km, chính là điểm phân tách giữa hai vùng động vật học lớn, nơi mà các loài động vật có vú phát triển theo hai hướng hoàn toàn khác nhau.
Khoảng 30 triệu năm trước, sự va chạm giữa mảng kiến tạo Australia và mảng kiến tạo Á – Âu đã tạo ra một quần đảo mới, làm thay đổi dòng hải lưu và hình thành các vùng khí hậu khác nhau. Tại một bên của đường ranh giới, động vật như khỉ, voi, hổ và tê giác đã tiến hóa, trong khi ở phía bên kia, thú có túi và các loài gặm nhấm phát triển mạnh mẽ. Điều này dẫn đến sự hình thành của hai hệ sinh thái hoàn toàn khác biệt.
Đường Wallace không chỉ là một đường địa chất mà còn là một ranh giới sinh học và khí hậu. Các kênh đại dương sâu như eo biển Lombok đã tạo ra một rào cản tự nhiên, khiến cho động vật khó có thể di chuyển qua lại giữa hai khu vực. Ngay cả khi mực nước biển trong quá khứ thấp hơn, những hố sâu này vẫn tồn tại, tạo ra một rào cản vững chắc cho sự di cư của các loài động vật.
Không chỉ động vật có vú, mà ngay cả chim, bò sát và nhiều loài động vật khác cũng bị ảnh hưởng bởi đường ranh giới này. Nhiều loài cá và vi sinh vật trong đại dương cũng cho thấy sự khác biệt di truyền rõ rệt giữa hai bên, cho thấy rằng sự pha trộn giữa các quần thể là rất hạn chế.
Giới khoa học vẫn đang nghiên cứu để tìm ra những yếu tố cụ thể ngăn cản sự di cư của động vật qua đường ranh giới này. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng các dòng dõi động vật ở Đông Nam Á đã tiến hóa trong môi trường nhiệt đới, trong khi động vật ở Australia phát triển trong điều kiện khô hạn. Điều này đã dẫn đến những con đường tiến hóa khác nhau, khiến cho động vật Australia gặp khó khăn khi tiếp cận các hòn đảo nhiệt đới gần xích đạo.
Dù đường ranh giới Wallace không phải là một biên giới tuyệt đối, nhưng nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự tiến hóa của hàng nghìn loài động vật. Các nhà khoa học vẫn tiếp tục khám phá và tìm hiểu về những rào cản này, nhằm làm sáng tỏ hơn về sự đa dạng sinh học trên thế giới.
An Khang
