Đại học Harvard đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng, khi phải lựa chọn giữa việc tiếp tục đấu tranh hoặc tìm kiếm một thỏa thuận với chính quyền hiện tại. Cả hai con đường đều không hề dễ dàng và đầy rẫy những thách thức.
Harvard đã trở thành biểu tượng cho phong trào phản kháng trong giới học thuật Mỹ đối với chính quyền Tổng thống Donald Trump. Lãnh đạo trường đã từ chối thực hiện nhiều yêu cầu cải cách từ Bộ Giáo dục Mỹ và thậm chí đã đệ đơn kiện chính phủ vào tháng trước.
Các chuyên gia pháp lý cho rằng Harvard, với đội ngũ luật sư dày dạn kinh nghiệm, sẽ tham gia vào vụ kiện này một cách quyết liệt, nhằm bảo vệ các khoản tài trợ nghiên cứu trị giá hàng tỷ USD mà trường đang phụ thuộc vào.
Những người ủng hộ trường đã bày tỏ sự hoan nghênh đối với lập trường mạnh mẽ của Harvard trong cuộc đối đầu này. Thượng nghị sĩ Bernie Sanders đã viết trên mạng xã hội rằng: “Chúc mừng Harvard vì đã kiên quyết bảo vệ các quyền hiến định của mình” trước chính quyền Trump.
Biểu tình diễn ra tại Cambridge, Massachusetts, kêu gọi ban lãnh đạo Harvard phản đối sự can thiệp của chính quyền liên bang vào công việc nội bộ của trường. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, trong nội bộ, một số lãnh đạo cấp cao tại Harvard và ban quản trị đang lo ngại về một cuộc khủng hoảng kéo dài, có thể ảnh hưởng đến trường cho đến khi Tổng thống Trump mãn nhiệm. Theo các nguồn tin, họ nhận thấy rằng ngay cả khi vụ kiện thành công, Harvard vẫn sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.
Hệ quả của cuộc chiến pháp lý này có thể dẫn đến việc Harvard phải cắt giảm ngân sách nghiên cứu và nhân sự, làm suy yếu vị thế của trường trong nhiều năm qua. Nếu không còn khả năng duy trì cỗ máy nghiên cứu đã làm nên tên tuổi của mình, Harvard có thể trở thành một cơ sở giáo dục chỉ tập trung vào giảng dạy.
Giới lãnh đạo trường hiện đang xem xét các lựa chọn hợp tác với chính quyền hoặc tìm kiếm các nguồn tài trợ nghiên cứu khác, có thể từ các nhà tài trợ tư nhân.
Kịch bản này là điều chưa từng xảy ra trong lịch sử hiện đại của Harvard. Trường đã luôn được tôn trọng vì tính độc lập và thành tích học thuật xuất sắc. Tuy nhiên, chính quyền Trump đang tạo ra một tình huống khó khăn mà nhiều người tin rằng sẽ rất khó kiểm soát.
Gần đây, chính quyền Trump đã gia tăng áp lực khi đe dọa cắt tài trợ cho Harvard vô thời hạn.
Samuel R. Bagenstos, cựu cố vấn Bộ Y tế dưới chính quyền Biden, cho biết: “Chính quyền vẫn có thể khiến cuộc sống của bạn trở nên khó khăn, ngay cả khi tòa án xác định rằng họ đã phạm luật”.
Hopi E. Hoekstra, trưởng khoa Nghệ thuật và Khoa học tại Harvard, đã thừa nhận mức độ nghiêm trọng của tình hình trong một cuộc họp với giảng viên. Bà nhấn mạnh rằng những hành động từ chính quyền liên bang có thể tạo ra những thay đổi không thể đảo ngược trong tương lai gần.
Tổng thống Trump và các cơ quan hành pháp đang có ảnh hưởng lớn đến Harvard. Bộ trưởng Giáo dục đã tuyên bố rằng chính quyền sẽ ngừng cấp các khoản tài trợ cho trường trong tương lai, điều này có thể gây ra những khó khăn lớn cho Harvard, khi mà trường nhận được khoảng 687 triệu USD từ liên bang trong năm tài khóa 2024.
Harvard gần đây đã phát hành 750 triệu USD trái phiếu và quỹ quyên góp của trường được định giá hơn 53 tỷ USD. Tuy nhiên, phần lớn số tiền này bị hạn chế bởi các điều kiện từ các nhà tài trợ, khiến trường không thể chi tiêu tùy ý.
Trường đã phải ngừng tuyển dụng và bắt đầu sa thải nhân viên. Đồng thời, họ cũng thành lập một Ủy ban Duy trì Nghiên cứu để tìm cách sử dụng một quỹ nghiên cứu nhỏ hơn, không phụ thuộc vào chính quyền liên bang.
Hiện tại, hội đồng giám sát của Harvard quyết định giữ vững lập trường và tiếp tục đấu tranh. Các thành viên hội đồng rất nhạy cảm với làn sóng phẫn nộ trong công chúng sau khi một số trường đại học khác đã chọn nhượng bộ và tìm cách hòa giải với chính quyền.
Tuy nhiên, một số lãnh đạo đang tự hỏi liệu trường có thể chịu đựng phản ứng gay gắt từ công chúng nếu họ giải thích rằng việc đạt được thỏa thuận với Nhà Trắng là kết quả của một quá trình kiện tụng kéo dài.
Vụ kiện này là phản ứng của Harvard trước danh sách yêu cầu mà chính phủ gửi đến trường, buộc họ phải thay đổi các quy trình tuyển sinh và tuyển dụng, cũng như nâng cao mức độ “đa dạng quan điểm”.
Cựu hiệu trưởng Harvard, Lawrence H. Summers, cho rằng rất khó để đánh giá bất kỳ thỏa thuận nào trước khi các điều khoản được công khai. Ông cảnh báo rằng sẽ là một thảm kịch nếu Harvard giải quyết vấn đề theo cách có thể khuyến khích Tổng thống tiếp tục gây sức ép lên các cơ sở giáo dục khác.
Tổng thống Donald Trump tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, hôm 17/4. Ảnh: AP
Ông nhấn mạnh rằng Harvard có vị thế độc nhất vô nhị để chống lại áp lực của chính phủ, nhờ vào nguồn lực và uy tín của mình.
Chính quyền Trump đã thúc đẩy trường đàm phán, cho rằng phản ứng của Harvard là thái quá. Họ hiểu rằng việc không đàm phán có thể gây tổn hại lớn cho trường.
Chính quyền đã lặp lại lời cảnh báo sẽ gây thiệt hại lớn nhất có thể cho Harvard, khi Bộ trưởng gửi thư tuyên bố trường sẽ không nhận được các khoản tài trợ liên bang.
Tiến sĩ Daniel W. Jones, cựu hiệu trưởng Đại học Mississippi, cho biết các cơ quan liên bang có thể tác động đến quyết định tài trợ. “Họ có thể tìm ra lý do nào đó để gây khó khăn cho trường”, ông nói.
Quá trình kiện tụng có thể kéo dài nhiều tháng hoặc nhiều năm. Harvard đang tìm cách kết thúc nhanh chóng vụ kiện, nhưng phiên điều trần tiếp theo sẽ diễn ra vào tháng 7. Việc kháng cáo có thể làm kéo dài cuộc chiến pháp lý, khiến Harvard mất thêm chi phí và thời gian.
Tiến sĩ Jones cũng lưu ý rằng các nhà nghiên cứu không thể dừng công việc của họ và tiếp tục như bình thường. Ngay cả khi Harvard thắng kiện, tình trạng gián đoạn tài trợ vẫn có thể gây tổn hại lớn đến các dự án nghiên cứu.
“Harvard đang ở trong một tình thế rất khó khăn”, Bagenstos nhận định, đồng thời cho rằng toàn bộ hệ thống giáo dục đại học Mỹ đang gặp khó khăn.
Hơn nữa, chính quyền Trump có thể tiến hành thêm các cuộc điều tra đối với trường, điều này có thể biến thành các cuộc điều tra hình sự trong tương lai.
Một số quan chức đại học lo ngại rằng những cuộc điều tra này, hiện chỉ xoay quanh các vấn đề dân sự, có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong thời gian tới.
Vũ Hoàng (Theo AP, AFP, Reuters)
